Theo Vietnamnet, tại Hội nghị khoa học thường niên 2025 do Tổng Hội Y học Việt Nam tổ chức, Tiến sĩ, Bác sĩ Ong Thế Duệ (Viện Chiến lược và Chính sách Y tế, Bộ Y tế) đã gióng lên hồi chuông cảnh báo: Người bệnh ung thư đang phải đối mặt với mức chi phí điều trị quá sức, trong đó tiền thuốc là gánh nặng lớn nhất.
Giá thuốc ung thư “leo thang” chóng mặt
Trong khoảng 20 năm, giá thuốc ung thư trên thế giới đã tăng từ 12.000 USD lên hơn 120.000 USD/năm, tức tăng 10 lần. Không ít liệu pháp tiên tiến, như CAR T-cell, có chi phí lên tới 500.000 USD mỗi ca (khoảng 12-13 tỷ đồng), khiến ngay cả hệ thống y tế nhiều quốc gia phát triển cũng gặp khó trong chi trả.
Ảnh minh họa
Theo TS Duệ, chi phí nghiên cứu kéo dài hàng chục năm với tỷ lệ thất bại lớn, cùng việc thuốc chỉ phục vụ nhóm bệnh nhỏ (đặc biệt bệnh hiếm), khiến giá thành đầu ra bị đẩy lên rất cao. “Áp lực này không chỉ đè nặng lên bệnh nhân mà còn khiến ngân sách y tế quốc gia bị ‘đội’ lên từng năm”, ông nói.
Cũng theo bác sĩ Duệ, hiện chi tiêu y tế tại Việt Nam tăng nhanh, từ 17,4 tỷ USD (2019) lên 25,6 tỷ USD (2023) và dự báo đạt 34,1 tỷ USD vào 2028. Chi phí thuốc chiếm 25–28% tổng chi y tế, tương đương 6,6 tỷ USD (2023), dự kiến tăng lên 8,6 tỷ USD vào 2028.
Mặc dù 93,35% dân số đã có bảo hiểm y tế (2023), quỹ BHYT vẫn đứng trước nguy cơ quá tải. Riêng chi phí thuốc từ quỹ BHYT đã tăng từ 11,5 nghìn tỷ (2010) lên 47,23 nghìn tỷ đồng (2023) – gấp hơn 4 lần trong 13 năm.
Đáng chú ý, ung thư hiện là bệnh có chi phí điều trị cao nhất trong nhóm bệnh không lây nhiễm. Thuốc chiếm 61,1% tổng chi phí điều trị ung thư, trong đó biệt dược gốc dù chỉ 3–4% về số lượng nhưng “ngốn” hơn 30% tổng chi. Tỷ lệ chi tiền túi của người dân (Out-of-pocket – OOP) vẫn ở mức rất cao: 43–45%, khiến nhiều gia đình rơi vào cảnh kiệt quệ hoặc bỏ điều trị giữa chừng.
Làm sao để người bệnh có cơ hội tiếp cận thuốc ung thư tốt hơn?
Để giải quyết vấn đề, bác sĩ Duệ cho biết hiện nay nhiều quốc gia áp dụng Đánh giá Công nghệ Y tế (HTA) trong quyết định chi trả thuốc ung thư, nhưng kết quả khác nhau tùy bối cảnh.
Ảnh minh họa
Ông Duệ đề xuất các giải pháp phù hợp cho Việt Nam, bao gồm: Áp dụng ngưỡng chi phí - hiệu quả cao hơn, tăng trọng số năm sống chất lượng (QALY) cho ung thư, thiết lập quy trình xét duyệt riêng, tạo nguồn tài chính riêng, triển khai thỏa thuận chia sẻ rủi ro và xây dựng chương trình hỗ trợ bệnh nhân. Các giải pháp này cần kết hợp linh hoạt để tăng tiếp cận thuốc mà vẫn bảo vệ quỹ BHYT.
Cũng trong báo cáo tại hội nghị, bác sĩ Duệ đưa ra giải pháp về thỏa thuận tiếp cận thuốc có quản lý (MEA), đây là công cụ quan trọng, cho phép tiếp cận thuốc mới theo điều kiện cụ thể, cân bằng giữa hiệu quả điều trị và bền vững tài chính. MEA gắn thanh toán với trần chi trả hoặc kết quả điều trị, giúp chia sẻ rủi ro giữa cơ quan chi trả và nhà sản xuất.
Tại Việt Nam, MEA cần thiết do chi phí thuốc cao và hiệu quả của một số thuốc mới cần thời gian đánh giá. Tuy nhiên, để triển khai MEA cần nhiều yếu tố như hệ thống luật minh bạch, tích hợp HTA và lịch trình đánh giá rõ ràng; xây dựng cơ sở dữ liệu bệnh nhân, bệnh án điện tử, công nghệ phân tích thời gian thực.
Ngoài ra, các yếu tố khác như đào tạo chuyên gia về HTA, kinh tế dược, quản lý rủi ro. Đảm bảo minh bạch, đối thoại giữa cơ quan chi trả, doanh nghiệp, bệnh viện và bệnh nhân. Việc xác định chỉ số lâm sàng, cơ chế hoàn tiền, thời hạn 2–5 năm, giảm thủ tục hành chính cũng rất quan trọng.
Hiện nay, Hàn Quốc triển khai Price-Volume Agreement từ 2007, điều chỉnh giá nếu doanh số vượt dự báo. Từ 2013, MEA tập trung vào thuốc ung thư, bệnh hiếm hoặc không có thay thế. Đài Loan (Trung Quốc) thí điểm trần chi tiêu (DET) từ 2013 và mở rộng MEA từ 2018.
Tiến sĩ Duệ cho biết, ưu điểm của MEA là kiểm soát ngân sách, chia sẻ rủi ro, mở rộng tiếp cận thuốc tiên tiến. Thách thức là cần hệ thống dữ liệu chặt chẽ, tính toán trần chi tiêu cẩn thận và chưa gắn trực tiếp với hiệu quả thực tế.
